Embedded Files
Παλιά παραδοσιακά επαγγέλματα που χάθηκαν - Κατηγορία Ιστορία - Με το πέρασμα των χρόνων, καθώς ο τρόπος ζωής , οι ανάγκες των ανθρώπων και ο τρόπος παραγωγής πολλών προϊόντων αλλάζουν, πολλά επαγγέλματα εξαφανίζονται ή αντικαθιστούνται από άλλα που έχουν να κάνουν με το σύγχρονο τρόπο ζωής…
Μερικά από αυτά είναι: Γανωτής, λούστρος, πλανόδιος μανάβης, νερουλάς, υαλοποιός, τσαγκάρης, παγωτατζής, εφημεριδοπώλης, σαμαράς, πεταλωτής, βαρελάς, αγωγιάτης, νερουλάς, ντελάλης, πλανόδιος φωτογράφος, καρβουνιάρης, καροτσέρης, πωλητής πάγου, φαροφύλακας, καρεκλάς, πλύστρα, στρωματάς, σαλεπτσής, λατερνατζής, καλαθάς, ομπρελάς, σιδεράς, καρεκλάς, ξυλοκόπος, ρετσινοσυλέκτης, τσαμπάζος, λατερνατζής, γανωτής.Γανωτής = Γανωτζής = Γανωματής …Γανωτής ή γανωτζής ή γανώματος ονομάζεται ο τεχνίτης που επικαλύπτει χάλκινα σκεύη με κασσίτερο (καλάι), ο κασσιτερωτής= καλαϊτζής. Οι γανωτζήδες ήταν συνήθως πλανόδιοι τεχνίτες που αναλάμβαναν το γαλβανισμό και το στίλβωμα των χάλκινων οικιακών σκευών, όπως τα ταχριά, τα καζάνια, τα κουτάλια,τα πηρούνια κλπ.Η φωνή του πλανόδιου γανωτή, τραχιά και δυνατή θα αντηχεί ακόμη στα αυτιά όσων τους πρόλαβαν «Γανωωωτής! Μπακίρια γανώνωωωω! Γανωωωτής», μα δεν ακούγεται πια στις γειτονιές της Αθήνας. Στις αρχές του 2θού αι. ο γανωτζής κουβαλούσε στην πλάτη του τα απαραίτητα εργαλεία και περπατώντας φώναζε και καλούσε τις νοικοκυρές να του φέρουν τα είδη που χρειάζονταν γάνωμα. Έστηνε την γκαζιέρα του στην αυλή του σπιτιού, έλιωνε τον κασσίτερο. Αφού καθάριζε καλά το σκεύος, άλειψε το εσωτερικό του με σπίρτο και το τρίβε με κουρασάνι (=τριμμένο κεραμίδι). Μετά κράταγε το σκεύος με την τσιμπίδα πάνω από τη φωτιά και έριχνε μέσα το νησιαντήρι (=χλωριούχο αμμώνιο), για να στρώσει καλύτερα το καλάι πάνω στο χάλκωμα. Αφού το σκούπιζε καλά, άπλωνε το λιωμένο καλάι σ’ όλη την επιφάνεια του σκεύους μ’ ένα χοντρό βαμβακερό ύφασμα. Ζητούσε και από νοικοκυρά του σπιτιού μια λεκάνη με κρύο νερό, στην οποία βουτούσε το σκεύος, που γάνωσε και λαμπύριζε στον ήλιο.Το επάγγελμα αυτό συνδέεται κυρίως με τους Τσιγγάνους και αποτελεί ένα από τα παραδοσιακά τους επαγγέλματα. Οι γανωτές αναζητούσαν πελάτες στις γειτονιές της πόλης ή του χωριούι.Το «γάνωμα» έπρεπε να γίνεται συχνά για λόγους υγείας, κυρίως στα σκεύη που χρησιμοποιούσαν στο μαγείρεμα, οπότε οι γανωτζήδες είχαν δουλειά όλο το χρόνο.Τα τελευταία χρόνια το επάγγελμα του γανωτή τείνει να εξαφανιστεί αφού τα μαγειρικά σκεύη είναι πλέον ανοξείδωτα και δεν χρειάζονται επικασσιτέρωση. Σήμερα υπάρχουν ελάχιστοι τεχνίτες στην επαρχία, που υποαπασχολούνται αφού τα εναπομείναντα χρηστικά χάλκινα σκεύη είναι ελάχιστα και τα περισσότερα σκεύη που χρησιμοποιούμε πια είναι ανοξείδωτα βιομηχανικά προϊόντα.Η λέξη γανωτής προέρχεται από το ρήμα ΓΑΝΩΝΩ και μάλιστα από το αρχαίο ρήμα ΓΑΝΩ = δίνω λάμψη… Στο τέλος το σκούπιζαν με καθαρό βαμβάκι για να γυαλίσει.. ΛΟΥΣΤΡΟΣ - Παλιότερα που ο κόσμος περπατούσε σε χωμάτινους δρόμους, τα παπούτσια σκονίζονταν ή λασπώνονταν εύκολα. Τότε γνώρισε άνθηση και το επάγγελμα του λουστραδόρου. Αυτός με ένα κασελάκι μπροστά του, αληθινό κομψοτέχνημα, και γύρω του να κρέμονται οι βούρτσες και τα βερνίκια με τα διάφορα χρώματα, καθόταν σε ένα χαμηλό σκαμνάκι, στην αρχή της πλατείας, περιμένοντας υπομονετικά. Για να προσελκύσει τους πελάτες γινόταν ταχυδακτυλουργός ή χτύπαγε ρυθμικά το κασελάκι, Ο πελάτης πλησίαζε κι άπλωνε, όπως ήταν όρθιος, πρώτα το δεξί πόδι Πάνω στην ειδική μεταλλική θέση της κασέλας κι έπειτα το άλλο. Έτσι άρχισε η «ιεροτελεστία» του βαψίματος… Πλανόδιος Μανάβης - Ο πλανόδιος μανάβης ήταν από τους πιο αγαπητούς μικροπωλητές στα χωριά. Σ’ αυτό δεν συντελούσε μόνο η εξυπηρέτηση και η προμήθεια των απαραίτητων τροφίμων στην οικογένεια του χωρικού αλλά η καθημερινή επαφή με τις νοικοκυρές δημιουργούσε μια φιλική σχέση που τη διέκρινε η αμοιβαία εμπιστοσύνη. Ο μανάβης ιδιαίτερα όταν αυτός ήταν ευχάριστος και κοινωνικός άνθρωπος ενημέρωνε τις νοικοκυρές για όσα γίνονταν στον κόσμο. Βλέπετε τότε δεν υπήρχαν τα ΜΜΕ και ο μανάβης αποτελούσε ένα μέσο ενημέρωσης. Αυτός θα μετάφερε και τα διάφορα νέα από χωριό σε χωριό.Το επάγγελμα του μανάβη πέρασε και αυτό διάφορα στάδια εξέλιξης. Τα πρώτα χρόνια ο πλανόδιος μανάβης χρησιμοποιούσε ένα από τα πιο συμπαθητικά ζώα, το γαϊδουράκι που από εδώ και πέρα θα το βλέπουμε όλο και πιο σπάνια. Το φόρτωνε με κοφίνια και από τις δύο πλευρές του. Μέσα είχε διάφορα ζαρζαβατικά ανάλογα με την εποχή γιατί τότε δεν υπήρχαν θερμοκήπια και στην αγορά διακινούνταν μόνο τα εποχιακά. Μετά από λίγα χρόνια και σε συνδυασμό με την οικονομική επιφάνεια του μανάβη το γαϊδουράκι αντικαταστάθηκε από το άλογο ή από το δίτροχο κάρο. Έπρεπε να φροντίζει ο μανάβης για την καλή κατάσταση του ζώου και τη διατροφή του, να το ξεκουράζει συχνά και να του δίνει νερό. Απαραίτητα εργαλεία: η ζυγαριά (κρεμαστή) οι οκάδες και τα δράμια που αργότερα έγιναν κιλά και γραμμάρια. Την εποχή πριν το 1940 οι άνθρωποι στα χωριά δεν πλήρωναν με χρήματα. Νερουλάς = Υδρονομέας = Νεροκόπος - Στην παλιά Αθήνα που δεν υπήρχαν βρύσες μέσα στα σπίτια, ο νερουλάς αναλάμβανε την τροφοδότηση τους με νερό. Υπήρχε συνήθως ένας νερουλάς σε κάθε γειτονιά και είχε σταθερή πελατεία. Έκανε πολλά κοπιαστικά δρομολόγια και αμειβότανε περίπου 1 δεκάρα τον τενεκέ. Το επάγγελμα του νερουλά διατηρήθηκε μέχρι το 1930, οπότε ιδρύθηκε η ΟΥΛΕΝ. Νερουλάς στο Μαρούσι ήταν και ο Σπύρος Λούης, ο πρώτος νικητής του Μαραθωνίου δρόμου στους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες το 1896 στην Αθήνα. Υαλοποιός - Το γυαλί ήταν γνωστό στους ανθρώπους από πολύ παλιά. Τότε το γυαλί ήταν υλικό που το χρησιμοποιούσαν μόνο οι πλούσιοι. Οι Ρωμαίοι ήταν οι πρώτοι που έκαναν το γυαλί διαφανές. Ο τεχνίτης μάζευε τον πολτό στην άκρη ενός σιδερένιου σωλήνα, το καλάμι. Τον τοποθετούσε σ’ ένα ειδικό τραπέζι, το μάρμαρο, και τον γύριζε έτσι ώστε να του δώσει σχήμα σφαίρας. Όταν το πετύχαινε αυτό, φυσούσε μέσα στο καλάμι με δύναμη. Η σφαίρα του γυαλιού φούσκωνε σαν μπάλα και έτσι μπορούσε να την πλάσει σε καράβα ή βάζο. Ο τεχνίτης την ώρα της δουλειάς φορούσε πέτσινη ποδιά για να μην καεί από το ζεστό υλικό. Τα εργαλεία του ήταν: φόρμες, ψαλίδια και πένσες. O Tσαγκάρης - Σήμερα όταν λέμε τσαγκάρης εννοούμε τον τεχνίτη που επιδιορθώνει τα χαλασμένα μας παπούτσια. Πολλοί τσαγκάρηδες γύριζαν τις γειτονιές και μάζευαν παπούτσια για επιδιόρθωση. Δηλαδή ήταν μπαλωματήδες. Το τσαγκαράδικο, ο χώρος όπου ήταν στημένος ο πάγκος του με όλα τα σύνεργα, ήταν ανοιχτό απ’ το πρωί μέχρι αργά το βράδυ. Στον πάγκο βρίσκονταν, βελόνες, σακοράφες, σουβλιά, σφυράκια, λίμες, τανάλιες καλαπόδια, που έβαζε μέσα στο παπούτσι. Δεν υπήρχαν τότε κόλες και μηχανές. Εκεί, σκυμμένος πάνω από τον πάγκο του, δούλευε ώρες ατελείωτες φορώντας πάντα τη χαρακτηριστική δερμάτινη ποδιά του. Εκεί δεχόταν και τις παραγγελίες των πελατών του. Στις μεγάλες πόλεις υπήρχαν μεγάλα τσαγκαράδικα, όπου δούλευαν πολλοί τσαγκάρηδες, μαζί με καλφάδες και τσιράκια. Τα τσαγκαράδικα αυτά δέχονταν μεγάλες παραγγελίες και για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των πελατών, δούλευαν ασταμάτητα. Ένα ζευγάρι παπούτσια, τότε κόστιζαν σχεδόν μια χρυσή λίρα, για να φτιαχτούν χρειάζονταν 2-3 ημέρες δουλειά. Είχαν φυσικά στη διάθεση τους και μερικά μέσα, όπως ποδοκίνητες μηχανές, για να ράβουν γρηγορότερα τα παπούτσια. Τα τσιράκια, που έκαναν βοηθητικές δουλειές, δούλευαν χωρίς αμοιβή. Μερικές φορές μόνο τους έδινε ένα συμβολικό ποσό το αφεντικό ή κάποιο χαρτζιλίκι το Σαββατοκύριακο. Κι όλα αυτά, αν ήταν υπάκουα και είχε πάει καλά ο τζίρος του μαγαζιού. Έπαιρναν όμως από τους πελάτες φιλοδωρήματα, ενώ οι καλφάδεςέπαιρναν ένα μικρό μεροκάματο. Η κατασκευή τους ήταν εξ ολοκλήρου χειροποίητη. Δεν υπήρχαν τότε κόλλες και μηχανές. Ήταν ραφτά και καρφωτά. Για να κατασκευάσει ο τσαγκάρης αγόραζε το δέρμα. Τα δέρματα ήταν δύο ειδών, τα ψιλά που τα χρησιμοποιούσε για το πάνω μέρος του παπουτσιού και τα χοντρά, με τα οποία εφτιανε το κάτω μέρος, τις σόλες δηλαδή. Όταν ερχόταν ο πελάτης για να παραγγείλει ένα ζευγάρι παπούτσια, τον έβαζε ο τσαγκάρης να πατήσει πάνω σ’ ένα χοντρό πετσί κι μ’ ένα μολύβι, που το σάλιωνε προηγουμένως ζωγράφιζε το πέλμα του. Παγωτατζής - Ποιος είναι και με τι ασχολείται; κατασκευάζει φυσικό παγωτά χρησιμοποιώντας γάλα, ζάχαρη, και φρούτα ως βασικά συστατικά. Ποια είναι τα καθήκοντα του; κατασκευάζει παγωτά από γάλα, ζάχαρη, φρούτα και άλλα συστατικά. Αυτός/αυτή τα αναμειγνύει σωστά και παστεριώνει το μείγμα. Για να μοιράσει τα σταγονίδια λίπους αυτός/αυτή κατασκευάζει τα συστατικά μέσω της ομογενοποιητικής μηχανής – αυτός/αυτή χύνει το μείγμα σε ένα μηχάνημα ψύξης και το ξεκινάει για να το κτυπήσει και να δροσίζει το μείγμα μέχρι το προϊόν να αποκτήσει την κατάλληλη σύσταση. Αυτός/αυτή διακοσμεί τα παγωτά με παγωμένα φρούτα, σοκολάτα, ή άλλα συστατικά. Αυτός/αυτή μπορεί επίσης να εμπλουτίσει την πάστα του παγωτού με διάφορα συστατικά από παραδοσιακό καλλιτεχνικό κατάστημα. Μιας και η επεξεργασία παγωτού έχει γίνει μηχανοποιημένη και προσαρμοσμένη στη μαζική παραγωγή, αυτό το επάγγελμα συναντάται πολύ σπάνια κατά τον παραδοσιακό τρόπο.Που εργάζεται και υπό ποιες συνθήκες; Εργάζεται σε εργαστήρια παγωτού, όπου είναι απαραίτητο να κρατήσει κανείς αυστηρά υγιεινές συνθήκες και ένα συνεχές καθάρισμα ωφέλιμων ειδών για να αποφύγει πιθανή μόλυνση φαγητού. Ο χώρος εργασίας συνήθως πρέπει να κρατηθεί πολύ κρύος ή υγρός. Τι εργαλεία/ εξοπλισμό χρησιμοποιεί; Αναμεικτήρες, σπάτουλες, εξοπλισμό μέτρησης, κουτάλια. Ποια προσόντα απαιτούνται για να πετύχει κανείς σε αυτόν τον τομέα; Δεν υπάρχει καμιά συγκεκριμένη ειδίκευση σχετικά με το επίπεδο των σπουδών – συνήθως κάποια βασική κύρια εκπαίδευση είναι αρκετή. Η εμπειρία και οι δεξιότητες γενικά είναι επίκτητα μέσων εξάσκησης και μπορεί επίσης να υποστηριχτεί με τη βοήθεια κάποιου ειδικού επαγγελματικού μαθήματος. Η πιο μεγάλη χαρά για ένα παγωτατζή ήταν να βλέπει την ευτυχία στα μάτια των παιδιών όταν έπαιρναν στα χέρια τους το λαχταριστό χωνάκι. Νερουλάς = Υδρονομέας = Νεροκόπος - Στην παλιά Αθήνα που δεν υπήρχαν βρύσες μέσα στα σπίτια, ο νερουλάς αναλάμβανε την τροφοδότησή τους με νερό. Υπήρχε συνήθως ένας νερουλάς σε κάθε γειτονιά και είχε σταθερή πελατεία . Έκανε πολλά κοπιαστικά δρομολόγια και αμειβότανε περίπου 1 δεκάρα τον τενεκέ. Το επάγγελμα του νερουλά διατηρήθηκε μέχρι το 1930, οπότε ιδρύθηκε η ΟΥΛΕΝ. ΝτελάληςΗ λέξη είναι μάλλον τούρκικη και σημαίνει "αυτός που ανακοινώνει τα μαντάτα", ο δημόσιος κήρυκας.Ο (ν)τελάλης διαλαλούσε τα νέα, τις παραγγελίες που έπαιρνε από τις αρχές ή για τα εμπορεύματα που έφερναν οι πραματευτάδες.Τα παλιά τα χρόνια που δεν είχαν ανακαλυφτεί το ραδιόφωνο, η τηλεόραση και το μεγάφωνο οι αρχές είχαν πρόβλημα να επικοινωνήσουν με τους κατοίκους και να τους πουν για κάποια πράγματα ή αποφάσεις που τους αφορούσαν. Η δυνατή φωνή και κυρίως ο τρόπος που παρουσίαζαν συνοπτικά τα νέα ή διαφήμιζαν τα προϊόντα, τους καθιστούσε γνωστούς στην τοπική κοινωνία. Έβαζε την παλάμη στο στόμα, σαν χωνί, κι έπαιρνε τις γειτονιές φωνάζοντας. Η αμοιβή του ήταν ένα ποτηράκι τσίπουρο ή λίγο κολατσιό. Τα νεώτερα χρόνια τους πλήρωνε ηΚοινότητα ή μια ομάδα κατοίκων. Ο ντελάλης ήταν ο ενημερωτής της πόλης για το τι γινόταν και το τι θα γίνει. Τους έλεγε για τις μεγάλες εκδηλώσεις. Με λίγα λόγια ήταν μια κινητή εφημερίδα. Σήμερα που υπάρχουν τα μεγάφωνα δε χρειάζεται ο ντελάλης. Τους συναντάμε στις λαϊκές εγορές, που βροντοφωνάζουν την πραμάτεια ή τα προϊόντα τους. Αλλιώς τους λέγανε και "κράχτες". Ντελάλης 😊 κήρυκας = διαλαλητής = μορφές προφορικής διαφήμισης και προβολής). Καλαθάς - Καλαθάδες υπάρχουν ακόμα και σήμερα. Επειδή χρειάζονταν καλάθια για το μάζεμα της ελιάς, του καπνού αλλά και για τη μεταφορά των προϊόντων τους υπήρχαν οι καλαθάδες που έφτιαχναν καλάθια από καλάμια. Βέβαια πολλοί τα έφτιαχναν και μόνοι τους στα σπίτια τους και δεν αγόραζαν από τους καλαθάδες. Οι καλαθάδες έπαιρναν καλάμια που τα μάζευαν από τις όχθες των ποταμών και των βάλτων και τα έκοβαν κατά μήκος με ειδικά μαχαίρια. Τις λουρίδες αυτές από τα καλάμια τις έπλεκαν κι έφτιαχναν καλάθια και πανέρια σε διάφορα μεγέθη. Ομπρελάς - Ο ομπρελάς που κάπου - κάπου κάνει την εμφάνισή του ακόμα και στις μέρες μας επισκεύαζε κατεστραμμένες ομπρέλες. Σήμερα βέβαια σπάνια επισκευάζουμε την ομπρέλα μας. Αν χαλάσει αγοράζουμε καινούργια. Καρεκλάς - Ο καρεκλάς ήταν αυτός που έφτιαχνε καρέκλες, Έφτιαχνε πρώτα τον ξύλινο σκελετό της καρέκλας και στη συνέχεια έπλεκε με ψάθα τη βάση της καρέκλας όπου θα κάθονταν οι άνθρωποι. Αυτό γινόταν για να είναι πιο αναπαυτικές οι καρέκλες. Ο σιδεράς - Οι σιδεράδες έφτιαχναν με τα χέρια τους ότι υπήρχε από μέταλλο, κυρίως σίδερο. Είχαν ένα μεγάλο φούρνο όπου φυσούσαν με μια φυσούνα ώστε να κρατάνε τη φωτιά αναμμένη και σε ψηλή θερμοκρασία. Σε αυτή τη φωτιά ζέσταιναν τα σίδερα για να τα κάνουν πιο εύπλαστα και στη συνέχεια τα έπιαναν με μια μεγάλη τανάλια και τα έβαζαν πάνω στο αμόνι. Το αμόνι ήταν μια μεγάλη σιδερένια βάση πάνω στην οποία έβαζαν τα σίδερα που θα επεξεργάζονταν. Εκεί χτυπούσαν το κοκκινισμένο από τη φωτιά σίδερο με ένα μεγάλο σφυρί και του έδιναν τη μορφή που ήθελαν. Η δουλειά αυτή ήταν πάρα πολύ σκληρή. Απαιτούσε δύναμη από το σιδερά γιατί δούλευε με τα σίδερα που ήταν βαριά κι ακόμα ήταν συνέχεια δίπλα στη φωτιά και ζεσταινόταν και γέμιζε και με μουντζούρες. Οι ξυλοκόποι και οι πριονιτζήδες - Οι ξυλοκόποι ή μπαλτατζήδες πήγαιναν στο δάσος με τα τσεκούρια τους (μπαλτάδες) και έκοβαν ξύλα και τα πελεκούσαν. Οι ξυλοκόποι όπως διαβάσαμε στο βιβλίο του Στρατή Μολινού 'Επώνυμα και Συντεχνίες' ήταν πολύ σημαντικοί σε περίοδο πολέμων αφού αυτοί πήγαιναν μπροστά και άνοιγαν δρόμους στο δάσος. Ήταν κάτι σαν το σημερινό Μηχανικό του στρατού. Τα ξύλα αυτά έπαιρναν μετά οι πριονιτζήδες και τα έκοβαν με τα πριόνια και τα έκαναν σανίδια. Αυτοί είχαν ένα πριόνι με δυο λαβές και το χειρίζονταν δυο άτομα που κάθονταν αντικριστά και έδιναν τη μορφή που ήθελαν στους κορμούς των δέντρων που έκοψαν οι ξυλοκόποι. Ρετσινοσυλλέκτες - Οι ρετσινοσυλλέκτες μάζευαν το ρετσίνι από τα πεύκα του δάσους και το πουλούσαν. Με αυτό γινόταν και γίνεται ακόμα και σήμερα η γνωστή ελληνική ρετσίνα. Καμίνι - Το καμίνι το είχε κάποιος συγκάτοικός μας για να φτιάχνει ασβέστη. Αυτό ήταν σαν φούρνος ανοιχτός από πάνω όπου έβαζαν κομμάτια από τα πλούσια ασβεστολιθικά πετρώματα της περιοχής μας και άναβαν από κάτω δυνατή φωτιά που έκαιγε δυο τρεις μέρες συνέχεια κι έτσι έκαναν τον ασβέστηΠολλά απο αυτά τα επαγγέλματα χάθηκαν. Έτσι είναι κι έτσι πρέπει να γίνεται γιατί ο κόσμος εξελίσσεται και προοδεύει. Οι παππούδες και οι πατεράδες μας όμως κάθε φορά που θα θυμούνται τον τσαγκάρη, το σιδερά, το γανωτή και όλους τους άλλους, θα θυμούνται με νοσταλγία τις καλές εποχές που εκείνοι έζησαν και που ήταν καλές εποχές παρόλο που είχαν τις δυσκολίες τους γιατί απλά ήταν οι εποχές που κι εκείνοι ήταν παιδιά. Σε μας έμειναν κάποια επώνυμα που βγήκαν από τα επαγγέλματα για να θυμούμαστε κι εμείς αυτούς που με όλες τις δυσκολίες της εποχής έβγαζαν το ψωμί τους.
Κατερίνα ΚουβουτσάκηΑριστούχος Καθηγήτρια Κλασικής ΦιλολογίαςΙδρύτρια & Διαχειρίστρια του GLG(Greek Language Glory)
Κατερίνα ΚουβουτσάκηΑριστούχος Καθηγήτρια Κλασικής ΦιλολογίαςΙδρύτρια & Διαχειρίστρια του GLG(Greek Language Glory)
ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΗ ΛΑΙΚΗ ΜΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗ - Tο νερό, πηγή και σύμβολο ζωής, έγινε από τα πανάρχαια χρόνια αντικείμενο λατρείας των λαών όλης της γης…
Νύμφες και Νεράιδες λιμνών, πηγών και ποταμών. Ξωτικά και Στοιχειά πλημμύρισαν το λαϊκό μας πολιτισμό και συνόδευσαν ή συνοδεύουν ακόμα τη ζωή των ανθρώπων σε πολλές τους εκδηλώσεις. Οι βρύσες, τα πηγάδια, οι στάμνες, οι νερόμυλοι , οι νεροτριβές, τα υδραγωγεία, τα γεφύρια από την άλλη αποκαλύπτουν την προσπάθεια του ανθρώπου να δαμάσει και να εκμεταλλευτεί αυτό το ζωτικό αγαθό, το νερό. Το νερό κατέχει σημαντική θέση στη λαϊκή μας παράδοση, αφού η παρουσία του ήταν εκείνη που καθόριζε αν θα υπήρχε συνέχεια στη ζωή των ανθρώπων. Η παρουσία του νερού είναι συχνή και σε πολλά ελληνικά έθιμα από πολλές περιοχές της Ελλάδας. Αποτυπώνεται στη μυθολογία, στη φιλοσοφία, στη θρησκεία, στα ήθη και έθιμα, άλλοτε εξυμνείται ως θεότητα και άλλοτε θεωρείται πηγή ζωής και ενέργειας, που χαρίζει δύναμη και καλή υγεία ενώ άλλες φορές το νερό προστατεύεται από θεότητες.Τη σημασία του ζωογόνου ρόλου των νερών τη βρίσκουμε στους μύθους καθώς το νερό αποτέλεσε στοιχείο έμπνευσης και δοξασίας. ΝΕΡΟ ,ΕΘΙΜΑ ΚΑΙ ΛΑΪΚΕΣ ΔΟΞΑΣΙΕΣΣε πολλές περιοχές της Ελλάδας υπάρχουν έθιμα , που κάνουν τους ανθρώπους να πιστεύουν ότι θα τους εξασφαλίσουν υγεία και ευτυχία. Το πρωϊ της Πρωτοχρονιάς οι άνθρωποι συνήθιζαν να πηγαίνουν στις δημόσιες βρύσες τους, για να γεμίσουν τις στάμνες τους με το καινούργιο αγιοβασιλιάτικο νερό. Για να καλοπιάσουν τη νεράιδα ή το ξωτικό που θεωρούσαν ότι κατοικούσε στις πηγές, τους προσέφεραν σπόρους και γλυκίσματα, για να γλυκάνουν τα νερά τους.Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η νοικοκυρά σηκωνόταν και πήγαινε στη βρύση, να πάρει το «αμίλητο νερό». Λέγεται έτσι, γιατί δε μιλούσε σε κανέναν ούτε όταν πήγαινε, ούτε ερχόταν. Στη βρύση έριχνε σιτάρι ή τυρί και έλεγε: « Όπως τρέχει το νερό, να τρέχει το μπερκέτι στο σπίτι σας». Μετά γύριζε στο σπίτι της με το νερό, χωρίς να βγάζει τσιμουδιά και μόλις έμπαινε στο σπίτι έλεγε: « Χρόνια Πολλά» στους δικούς της. Το αμίλητο νερό το έχυνε στις τέσσερεις γωνιές του σπιτιού, « για να τρέχουν όλη τη χρονιά τα καλούδια σαν το νερό». Μετά πραγματοποιούσαν και διάφορες μαντικές τελετουργίες.Οι Νύφες, σύμφωνα με άλλο έθιμο, την επόμενη μέρα του γάμου τους, πήγαιναν να φέρουν φρέσκο νερό για το νέο σπιτικό τους. Προτού φύγουν, έπρεπε να αφήσουν χρήματα ή ένα ψωμάκι και εύχονταν όπως τρέχει το νερό, να τρέχουν τα καλά μες στο σπιτικό τους.Σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, προτού φύγει κάποιος ταξιδιώτης, συνήθιζαν να χύνουν νερό μπροστά του, πριν φύγει, για να είναι ελεύθερος ο δρόμος του, όπως ελεύθερο τρέχει το νερό.Σύμφωνα με μια λαϊκή δοξασία, το νερό κοιμάται κάποιες ώρες. Όποιος βρεθεί μπροστά σε κοιμισμένο νερό, δεν μπορεί να μιλήσει, γιατί θα πάθει μεγάλο κακό. Αν θελήσει να πιεί πρέπει να το ταράξει με το χέρι του για να ξυπνήσει, διαφορετικά το νερό αγανακτεί και του παίρνει το μυαλό. Οι άνθρωποι από παλιά πίστευαν στις θεραπευτικές ιδιότητες του νερού. Πίστευαν ότι ραντίζοντας κάποιον με νερό, που είναι « ματιασμένος», θα του φύγει το « κακό μάτι». Τέλος, σε πολλά δημοτικά τραγούδια και παραμύθια συναντάμε το «αθάνατο νερό», όπου μπορεί να κάνει κάποιον αθάνατο ή να τον ξαναφέρει στη ζωή σε περίπτωση, που έχει αποβιώσει.
Κατερίνα ΚουβουτσάκηΑριστούχος Καθηγήτρια Κλασικής ΦιλολογίαςΙδρύτρια & Διαχειρίστρια του GLG(Greek Language Glory)
Κατερίνα ΚουβουτσάκηΑριστούχος Καθηγήτρια Κλασικής ΦιλολογίαςΙδρύτρια & Διαχειρίστρια του GLG(Greek Language Glory)
ΕΘΙΜΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΗΣ ΖΩΗΣ - Τα έθιμα διακρίνονται σε εκείνα που συνδέονται με τους τρεις κύριους σταθμούς της ανθρώπινης ζωής, τη γέννηση,το γάμο και το θάνατο, σε εκείνα που σχετίζονται με τη λαϊκή λατρεία και σε αυτά που αφορούν την οικιακή ζωή, καθώς και την εργασία…
Τα σχετικά με τον κύκλο της ανθρώπινης ζωής είναι έθιμα προσοχής και απαγορεύσεων. Τα λατρευτικά έθιμα διακρίνονται σε εκείνα που τελούνται σε έκτακτες πριπτώσεις και σε εκείνα που τελούνται τακτικά σύμφωνα με το εορτολόγιο της εκκλησίας και τις εποχές του έτους.Τα έθιμα που συνδέονται με την οικιακή ζωή έχουν ως σημείο αναφοράς το σπίτι, που είναι το κέντρο της οικογενειακής ζωής και γι' αυτό θα πρέπει να προφυλαχτεί από κάθε κακό με ένα στοιχείο-φύλακα. Στα οικιακά έθιμα κατατάσσονται και τα έθιμα της φιλοξενίας που έχουν πανάρχαιες καταβολές. ΗΘΗ: Τα ήθη όπως είπα, αποτελούν άγραφους κανόνες συμπεριφοράς γι' αυτό και δεν μπορώ να γράψω περαιτέρω πληροφορίες.ΕΘΙΜΑ:Τα έθιμα είναι πάρα πολλά, από τα οποία άλλα ισχύουν σε όλη την Ελλάδα και άλλα μόνο στο νομό Ιωαννίνων. Τα έθιμα θα είναι χωρισμένα σε κατηγορίες και είναι τα παρακάτω: Σχετικά με τον κύκλο της ζωής:Για να στεριώσει ένας γάμος οι γονείς βάζουν στα νιογάμπρια διάφορα φυλαχτάΜετά από γάμο ή κηδεία δεν πρέπει κανείς να κοιτάει πίσω τουΓια να βγει γερό ένα παιδί τοποθετούν στην κούνια του διάφορα φυλαχτά Πιο αναλυτικά:Το έθιμο του γάμου:Πριν από το γάμο: Οι αρραβώνες. Γίνονταν με συμφωνία των γονέων, οι μελλόνυμφοι δεν έπρεπε να ιδωθούν από τους αρραβώνες έως και το γάμο. Η τελετή στο σπίτι της νύφης. Η αλλαγή των δαχτυλιδιών(συνήθως από το νονό της νύφης) με την παρουσία του ιερέα(όχι απαραίτητα).Η διακόσμηση του τραπεζιού με τριαντάφυλλα, βασιλικό, πιάτο με ρύζι και κουφέτα.Την εβδομάδα του γάμου: Ξεκινούσε την Τετάτρτη με την μπογιά, πηγαίνανε συγγενείς του γαμπρού στο σπίτι της νύφης με μια μπουγάτσια με σουσάμι και διάφορα σχέδια πάνω. Όταν πήγαιναν στο σπίτι της νύφης ρίχνανε μια τουφεκιά για το ξεκίνημα του γάμου. Την Πέμπτη από το σπίτι του γαμπρού οι συγγενείς του γαμπρού πήγαιναν για ξύλα για να μαγειρέψουν όλα τα φαγητά για το γάμο. Στο σπίτι της νύφης ετοίμαζαν τα προικιά. Έρχονταν συγγενείς του γαμπρού και σχεδόν όλο το χωριό, κι έπαιρναν τα προικιά και τα πήγαιναν στο σπίτι του γαμπρού. Το Σάββατο το βράδυ άρχιζε ο γάμος στο σπίτι του γαμπρού με παραδοσιακή μουσική. Την Κυριακή είχαν όργανα και στο σπίτι της νύφης και τραπέζι σε όλους τους καλεσμένους. Παράλληλα άρχιζαν να στολίζουν τη νύφη τραγουδώντας το χωρισμό της από τη μάνα. Μετά το μεσημέρι φεύγανε από το σπίτι του γαμπρού όλο το ψίκι με πρώτο το Βλάμη κρατώντας το μπαϊράκι και χορεύοντας πήγαιναν στο σπίτι της νύφης. Την έβγαζαν οι γονείς της ως την πόρτα του σπιτιού τους. Ο γαμπρός τη φιλούσε και την κερνούσε ένα κόσμημα και φεύγανε για την εκκλησία. Μπροστά πήγαινε ο γαμπρός με τους γονείς του πιο πίσω ακολουθούσε η νύφη με τους δικούς της γονείς και όλο το ψίκι ακολουθούσε έως την εκκλησία. Μετά το μυστήριο ακολουθούσε χορός έξω από την εκκλησία. Χόρευαν οι κουμπάροι, οι νεόνυμφοι και οι γονείς. Γυρνούσανε στο σπίτι του γαμπρού όπου η πεθερά κερνούσε τη νύφη μέλι και καρύδι. Εκεί συνεχιζόταν το γλέντι όλο το βράδυ. Τη Δευτέρα συνεχιζόταν το γλέντι, οι καλεσμένοι έφερναν το κανίσκι(αρνί ψητό ή χέλι και κρασί) και το γλέντι συνεχιζόταν έως και την Τρίτη το πρωί οπότε και τελείωνε ο γάμος.* Βαφτίσια: Οι γονείς μοιράζουν προσκλήσεις στα πολυ κοντινά πρόσωπα. Την ημέρα της βάφτισης μοιράζονται στους παρευρισκόμενους στην εκκλησία σταυρουδάκια και η νονά ντύνει το μικρό, η δε μητέρα κάνει μετάνοιες στη νονά για να της δώσει το παιδί. Μετά την εκκλησία ακολουθεί ένα μικρό φαγοπότι μεταξύ των συγγενών. Κηδεία: Το βράδυ της ημέρας που πέθανε το άτομο, οι συγγενείς του ξενυχτάνε πάνω από το φέρετρο. Την επόμενη ο νεκρός μεταφέρεται με συνοδεία στην εκκλησία και από κει στο νεκροταφείο. Μετά οι συγγενείς πάνε στο σπίτι του θανόντος και πίνουν καφέ ή κονιάκ. Σχετικά με τη λατρεία:Α) ΧριστιανικάΒ) ΕιδωλολατρικάΧριστιανικά:ΧριστούγενναΦώταΠάσχαΔεκαπενταύγουστος κ.λπ.Ειδωλολατρικά:Απόκριες(Καρναβάλι)Πιο αναλυτικά:Χριστιανικά:Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Φώτα(τα Δωδεκαήμερα) Προετοιμασίες:Οι προετοιμασίες για τα Δωδεκαήμερα αρχίζουν κανονικά λίγες μέρες μετά την 14η Νοεμβρίου, που αρχίζει και η νηστεία για τα Χριστούγεννα. Οι προετοιμασίες αυτές δεν είναι π.χ. το στόλισμα του σπιτιού κ.τ.λ. αλλά η προετοιμασία των ζώων που θα σφαχτούν για το γιορτινό τραπέζι. Το στόλισμα του σπιτιού αρχίζει την 17η Δεκεμβρίου όταν στολίζεται το δέντρο ή το καραβάκι, πλένονται οι κουρτίνες και τα καλύματα των καναπέδων κι όλα τα σχετικά. Οι γιορτές:Έτσι φτάνουμε στην παραμονή. Τα παιδιά βγαίνουν για να πουν τα κάλαντα και για να διαδώσουν έτσι τον ερχομό των γιορτών, και οι κάτοικοι δίνουν χαρτζιλίκι στα παιδιά. Ανήμερα των Χριστουγέννων όλοι πρέπει να πάνε στην εκκλησία. Το βράδυ γίνεται το χριστουγενιάτικο τραπέζι.Μετά λίγων ημερών έρχεται η παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Τα παιδιά βγαίνουν και πάλι για να πουν τα κάλαντα, και πάλι οι κατοικοι δίνουν στα παιδιά το χαρτζιλίκι τους. Την ίδια νύχτα πριν έρθει ο καινούριος χρόνος οι άνθρωποι πηγαίνουν σε νυχτερινά κέντρα για να γιορτάσουν εκεί τον ερχομό του νέου χρόνου.Αφού πέρασε και η Πρωτοχρονιά πάμε στα Φώτα. Την παραμονή λέγανε τα κάλαντα των Φώτων και ο παπάς γυρνούσε με το σταυρό από σπίτι σε σπίτι κι έκανε αγιασμό για να φύγουν οι Καλικάντζαροι. Ανήμερα των Φώτων οι άνθρωποι πηγαίνουν στην εκκλησία με μια κανάτα με νερό για να το έχουν άγιασμα για όλο το χρόνο. Πάσχα:Προετοιμασίες:Για το Πάσχα δε γίνονται κάποιες ιδιαίτερες προετοιμασίες. Σάββατο του Λαζάρου:Αυτή τη μέρα τα παιδιά ξεχύνονταν στους δρόμους με στολισμένο το "Λάζαρο" και με κύπρους τραγουδούσαν: "Εν τη πόλει Βηθανία". Μεγάλη Εβδομάδα: Κυριακή των Βαΐων:Οι άνθρωποι πηγαίνουν στην εκκλησία για να πάρουν βάγια(κομμάτια δάφνης) και να χτυπήσουν με αυτά τους άλλους λέγοντας "Χρόνια Πολλά". Η Μ. Εβδομάδα κυλούσε με κατάνυξη έως και τη Μ. Παρασκευή.Μ. Παρασκευή:Αυτή τη μέρα τα παιδιά πηγαίνουν στην εκκλησία για να στολίσουν τον επιτάφιο και να χτυπάνε την καμπάνα. Οι δε γυναίκες πηγαίνουν στο νεκροταφείο για να πλύνουν τα μνήματα και να ανάψουν τα καντήλια. Το απόγευμα της ίδιας μέρας όλοι πηγαίνουν στην εκκλησία με κόκκινες λαμπάδες. Στο τέλος περίπου της λειτουργίας ο επιτάφιος συνοδευόμενος από τα εξαπτέρυγα, οδηγείται ή γύρω από την εκκλησία ή από τη μια εκκλησία στην άλλη(αν υπάρχει). Την άλλη μέρα, Μ. Σάββατο το βράδυ οι άνθρωποι πηγαίνουν στην εκκλησία με άσπρες λαμπάδες και τα παιδιά με τις λαμπάδες που τους χάρισαν οι νονές τους, για να γιορταστεί η Ανάσταση. Δεκαπενταύγουστος:Η κοίμηση της Θεοτόκου. Σε άλλα χωριά γίνονται πανηγύρια και σε άλλα όχι.Ειδωλολατρικά:Καρναβάλι:Μετά το πρώτο Ψυχοσάββατο έρχονται οι Απόκριες. Οι άνθρωποι και ιδιαίτερα τα παιδιά ντύνονται μασκαράδες και περνάνε από τα σπίτια για να πάρουν το γλυκό και το δεκάρικό τους. Στα μεσοχώρια ανάβουνε φωτιές τα λεγόμενα "χαλαούζια" ή "τζαμάλες" και διασκεδάζουν ως αργά το βράδυ. Σχετικά με την οικιακή ζωή:Κατά τη θεμελίωση ενός σπιτιού σφάζεται ένας κόκορας του οποίου το αίμα ρίχνεται στα θεμέλια και τον υπόλοιπο κόκορα τον τρώνε οι μάστορες.Οι γεωργοί περιμένουν την ημέρα του σταυρού για να ευλογηθεί ο σπόρος.Οι ναυτικοί δεν ταξιδεύουν πριν τα Φώτα κ.τ.λ.Για τα έθιμα αυτά δεν γνωρίζω περαιτέρω πληροφορίες. Παραδόσεις-Θρύλοι:Οι περισσότερες παραδόσεις-θρύλοι είναι σχετικές με την ειδωλολατρεία. Πολλές από αυτές είναι σχετικές με ζώα, με την πρόβλεψη του καιρού κ.τ.λ. Πιο αναλυτικά:Καλικάντζαροι:Η γη στηρίζεται σε ένα δέντρο, και οι καλικάντζαροι προσπαθούν να κόψουν το δέντρο από την 1η Ιανουαρίου. Όταν έρθουν τα Χριστούγεννα οι καλικάντζαροι τρομάζουν από το Χριστό και φεύγουν. Μέχρι να ξαναπάνε στο δέντρο την 1η του Γενάρη το δέντρο ξαναγίνεται και οι καλικάντζαροι πρέπει να ξαναρχίσουν. Ζώα:Περιστέρι:Το περιστέρι θεωρείται ευλογημένο πουλί από το Χριστό. Μια φορά που οι Εβραίοι κυνηγούσαν το Χριστό, εκείνος πήγε και κρύφτηκε πίσω από ένα θάμνο ο οποίος δεν ήταν πυκνός και ο Ιησούς φαινότανε. Τότε το περιστέρι είδε ότι ο Ιησούς κινδύνευε και πήγε μπροστά στο θάμνο και τίναζε τα φτερά του για να μη δουν οι Εβραίοι τον Ιησού. Από τότε ο Ιησούς το ευλόγησε. Αλεκτρύονας(κόκορας):Νέος που τον είχε ο Άρης ως υπηρέτη του για να τον ειδοποιεί για τον ερχομό της Αυγής. Ένα βράδυ ο Θεός πήγε στο σπίτι του Ήφαιστου για να δει την Αφροδίτη. Ο Αλεκτρύονας αποκοιμήθηκε. Ο Ήλιος είδε τον Άρη και ειδοποίησε τον Ήφαιστο. Ο Άρης θύμωσε και μεταμόρφωσε τον Αλεκτρύονα σε κόκορα. Από τότε ζει κοντά στους ανθρώπους για να τους ξυπνάει κάθε πρωί. Κουκουβάγια:Η κουκουβάγια ήταν μια φτωχή γυναικούλα. Όταν σταύρωσαν το Χριστό, έτρεξε πρώτη να παρηγορήσει την Παναγία. Η Παναγία ευχαριστήθηκε πολύ γι' αυτό. Της έταξε κάθε μέρα μικρά πουλιά να' χει να τρώει. Έτσι εξηγείται γιατί, άμα παρουσιαστεί κουκουβάγια την ημέρα, μαζεύονται πολλά πουλάκια και την ακολουθούν, τιτιβίζοντας δυνατόφωνα. Μαντική από ζώα:Όταν το σκυλί ουρλιάζει τη νύχτα κάποιος θα πεθάνει. Όταν το σκυλί ουρλιάζει την ώρα που πηγαίνουν το νεκρό στην εκκλησία, σε σαράντα μέρες κάποιος άλλος θα πεθάνει.Όταν μια καρακάξα λαλήσει στην αυλή του σπιτιού ή πάνω σ' αυτό, τότε κακό γράμμα θα έχουν.Όταν τα χελιδόνια πετάν χαμηλά, τότε θα βρέξει, αν πετάνε ψηλά θα κάνει καλή μέρα.Όταν της κότας της πάρουν ξένοι τ' αυγά από τη φωλιά θα γίνει μεγάλη ζημιά.Όταν λαλήσει κουκουβάγια πάνω από ένα σπίτι, κάποιος θα πεθάνει.Όταν τα πρόβατα είναι χορτάτα και βελάζουν, λένε πως λύκος θα πέσει στο μαντρί.Όταν μέσα σ' ένα σπίτι φτιάξουν φωλιά τα μυρμήγκια, λένε πως είναι για πλούτη το σπίτι αυτό.Όταν τα ποντίκια σε τρώνε στο σπίτι, λένε πως κάποια κλεψιά έχεις να περιμένεις. * Από αυτά τα έθιμα λίγα διατηρούνται σήμερα, κι αν διατηρούνται, τηρούνται τα πιο βασικά. Διάφοροι σύλλογοι προσπαθούν να αναβιώσουν κάποια από αυτά έτσι ώστε να θυμούνται οι παλαιώτεροι, να τα μαθαίνουν οι νεώτεροι και να μη χάνονται με το πέρασμα του χρόνου.
Κατερίνα ΚουβουτσάκηΑριστούχος Καθηγήτρια Κλασικής ΦιλολογίαςΙδρύτρια & Διαχειρίστρια του GLG(Greek Language Glory)
Κατερίνα ΚουβουτσάκηΑριστούχος Καθηγήτρια Κλασικής ΦιλολογίαςΙδρύτρια & Διαχειρίστρια του GLG(Greek Language Glory)
ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ - Η πρώτη εβδομάδα των Αποκριών τελειώνει την Κυριακή του Ασώτου και λέγεται και Προφωνή, επειδή οι χριστιανοί διαλαλούσαν πως άρχιζαν οι Απόκριες.Η δεύτερη εβδομάδα λέγεται Κρεατινή ή της Κρεοφάγου, επειδή έτρωγαν κρέας όλες τις ημέρες...
Η εβδομάδα αυτή γιορτάζεται με γλέντια ,φαγοπότια χωρίς κανένα θρησκευτικό περιορισμό.Η Κυριακή της Απόκρεω ανήκει σε αυτή την εβδομάδα όπου οι χριστιανοί αρχίζουν τη σταδιακή αποχώρηση από το κρέας . Η τρίτη εβδομάδα λέγεται Τυρινή ή της Τυροφάγου, επειδή τρώνε γαλακτοκομικά προϊόντα και αρχίζουν να προετοιμάζουν το σώμα τους για τη νηστεία της Σαρακοστής.Απόκριες σημαίνει γλέντι, χορός, ξεφάντωμα ,μουσική, μασκάρεμα.Το έθιμο αυτό ξεκινά από τα αρχαία χρόνια με τις Διονυσιακές γιορτές, όπου τα πειράγματα των μασκαρεμένων κυριαρχούσαν στους δρόμους.Σήμερα το καρναβάλι γιορτάζεται από τους χριστιανούς της Ορθόδοξης και καθολικής εκκλησίας. Το καρναβάλι δε γιορτάζεται από τους Προτεστάντες.Το μεγαλύτερο καρναβάλι της Ελλάδας γιορτάζεται στην Πάτρα. Το πατρινό καρναβάλι δεν είναι απλά μια παρέλαση, αλλά ένα σύνολο δραστηριοτήτων ,παρελάσεων ,εκδηλώσεων . Το καρναβάλι γιορτάζεται σε όλη την Ελλάδα, με χορούς και παρελάσεις με τη διοργάνωση των Δήμων και Κοινοτήτων και τη συμμετοχή μικρών και μεγάλων.Κάθε διοργανώτρια πόλη δίνει το δικό της ξεχωριστό στίγμα σε κάθε καρναβαλική διοργάνωση.Τα λαογραφικά στοιχεία ενός τόπου σίγουρα δίνουν το δικό τους χρώμα .Μεγάλες καρναβαλικές παρελάσεις γίνονται στην Αθήνα, Μοσχάτο, Ξάνθη, Θήβα, Ρέθυμνο. Επίσης μεγάλες καρναβαλικές της Ευρώπης γίνονται στη Βενετία, Νίκαια, Γαλλία, Γερμανία.Το μεγαλύτερο καρναβάλι του κόσμου γίνεται στο Ρίο ντε Τζανέιρο.Οι μεγάλες καρναβαλικές παρελάσεις απαιτούν πολύ καλή προετοιμασία και διοργάνωση .Οι οργανωτές, τα τμήματα της παρέλασης, τα άρματα, ο ηχητικός εξοπλισμός, η μουσική, ετοιμάζονται μήνες πριν για το άριστο αποτέλεσμα.Η λήξη του καρναβαλιού γίνεται με το κάψιμο του Καρνάβαλου. Ακριβώς την επομένη αρχίζει ο νέος κύκλος προετοιμασίας του νέου θέματος για την επόμενη χρονιά. Καλή Αποκριά! - ΤΑ ΚΟΥΛΟΥΜΑ-Ο ΧΑΡΤΑΕΤΟΣ - Ο χαρταετός είναι μια κατασκευή η οποία πετά με τη βοήθεια του αέρα. Ο χαρταετός κρατιέται από αυτόν που τον πετά από την καλούμπα, ενός σπάγγου.Η συνήθεια του πετάγματος χαρταετού προέρχεται απότην Κίνα.Ο χαρταετός είναι δημοφιλής σήμερα στην Κίνα, στις χώρες της Άπω Ανατολής όπως η Ινδία , στην Ταϋλάνδη στο Αφγανιστάν και φυσικά στην Ελλάδα.Στην Ελλάδα το πέταγμα του χαρταετού είναι μέρος των εθίμων της Καθαράς Δευτέρας,τα λεγόμενα κούλουμα , τα οποία τα γιορτάζουμε στην εξοχή. Μετά τα κούλουμα αρχίζει η μεγάλη νηστεία της Σαρακοστής.Ο χαρταετός κατασκευάζεται από ελαφρύ ξύλο ή καλάμι, είτε από πλαστικό, ενώ το μέρος που φέρνει αντίσταση στον αέρα από πλαστικό φύλλο ή χαρτί.Τα μέρη του Χαρταετού είναι: Η καλούμπα και τα ζύγια της, η ουρά και τα ζύγια της, το μέγεθος της ουράς.Για να έχει επιτυχία στο πέταγμά του ο χαρταετός πρέπει το βάρος του να είναι ισόποσα κατανεμημένο.Το κλασικό σχήμα του χαρταετού είναι εξάγωνο.Το πέταγμα του χαρταετού συμβαδίζει με τη θρησκεία και την ελληνική παράδοση.Μπορούμε να πούμε πως είναι ένα παραδοσιακό παιχνίδι που δίνει χαρά μικρούς και μεγάλους.Σκοπός του παιχνιδιού είναι η κατάκτηση του μεγαλύτερου ύψους από τον χειριστή. Σε κάποιες χώρες το πέταγμα του αετού έπαιρνε διαγωνιστικό χαρακτήρα και πολλές φορές οι διαγωνιζόμενοι προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να κερδίσουν αφού δε διστάζουν πολλές φορές να καταστρέψουν τους χαρταετούς των αντιπάλων τους , με μέσα όχι και τόσο τίμια. Η μάχη δινόταν στον ουρανό .Ο κακόβουλος χειριστής του χαρταετού κατάστρεφε τον αντίπαλο αετό. Σήμερα κυκλοφορούν πολλά είδη χαρταετών. Σχήματα και χρώματα ατενίζουν στους αιθέρες της ελληνικής γης. Μεγάλοι και μικροί κρατούν την καλούμπα σφιχτά μην τους φύγει ο χαρταετός. Μα κι αν σας ξεφύγει το σχοινί αφήστε τον να φύγει για το μεγάλο ταξίδι των αιθέρων.
Κατερίνα ΚουβουτσάκηΑριστούχος Καθηγήτρια Κλασικής ΦιλολογίαςΙδρύτρια & Διαχειρίστρια του GLG(Greek Language Glory)
Κατερίνα ΚουβουτσάκηΑριστούχος Καθηγήτρια Κλασικής ΦιλολογίαςΙδρύτρια & Διαχειρίστρια του GLG(Greek Language Glory)
Ήθη και Έθιμα του τόπου μας - Οι καλικάτζαροι (έθιμο Θράκης) - Καλικάντζαροι - Λένε ότι το Δωδεκαήμερο (25 Δεκεμβρίου- 6 Ιανουαρίου) κάθε νύχτα κυκλοφορούν οι καλικάτζαροι στους δρόμους και στα σπιτικά. Μα τι είναι αυτοί;…
Είναι αερικά, λέγανε οι γιαγιάδες πιο παλιά. Ο λαός μας τους βλέπει σαν κάτι μαυριδερά, ψηλά και ξερακιανά όντα που χορεύουνε και σαλταπηδούνε. Όλο το χρόνο βρίσκονται κάτω από τη γη, στον κάτω κόσμο και ζηλεύουνε τον απάνω κόσμο.Γι' αυτό, άλλοι με πριόνια και τσεκούρια κι άλλοι με μπαλτάδες, βάζουν όλη τους τη δύναμη, να κόψουν τους στύλους, που πάνω σ' αυτούς στηρίζεται η γη, για να την κάνουνε να βουλιάξει. Όταν φθάνει το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, από φόβο μη βουλιάξει η γη και τους πλακώσει, φεύγουν ευθύς, κι ανεβαίνουν πάνω στη γη για να τυρρανέψουν τον κόσμο.Έτσι οι καλικάτζαροι γυρίζουν στους δρόμους, ανεβαίνουν στα κεραμίδια και καμιά φορά, όπως λένε, μπαίνουν από το τζάκι σε κανένα σπίτι που δεν είχαν θυμιάσει οι νοικοκυραίοι του. Γι' αυτό, για καλό και για κακό, εκείνες τις μέρες φροντίζουνε και φράζουνε τις τρύπες των τζακιών με πανιά. Ακόμα καίνε λιβάνι σε θυμιατό και το τοποθετούν στο τζάκι, γιατί οι καλικάτζαροι δεν αντέχουν αυτή τη μυρωδιά. Tο αναμμένο πουρνάρι (Έθιμο Ηπείρου)Μια ωραία συνήθεια που βασίζεται σε μια παλιά παράδοση.Όταν γεννήθηκε ο Χριστός και πήγαν, λέει, οι βοσκοί να προσκυνήσουν, ήταν νύχτα σκοτεινή. Βρήκαν κάπου ένα ξερό πουρνάρι κι έκοψαν τα κλαδιά του. Πήρε ο καθένας από ένα κλαδί στο χέρι, του έβαλε φωτιά και γέμισε το σκοτεινό βουνό χαρούμενες φωτιές και τριξίματα και κρότους.Από τότε, λοιπόν, έχουν τη συνήθεια στα χωριά της Άρτας, όποιος πάει στο σπίτι του γείτονα, για να πει τα “Χρόνια Πολλά”, καθώς και όλα τα παιδιά τα παντρεμένα, που θα πάνε στο πατρικό τους, για να φιλήσουν το χέρι του πατέρα και της μάνας τους, να κρατούν ένα κλαρί πουρνάρι, ή ό,τι άλλο δεντρικό που καίει τρίζοντας. Στο δρόμο το ανάβουν και το πηγαίνουν έτσι αναμμένο στο πατρικό τους σπίτι και γεμίζουν χαρούμενες φωτιές και κρότους τα σκοτεινά δρομάκια του χωριού.Ακόμη και στα Γιάννενα το ίδιο κάνουν. Μόνο που εκεί δεν κρατούν ολόκληρο το κλαρί το πουρνάρι αναμμένο στο χέρι τους, είναι μεγάλη πολιτεία τα Γιάννενα, αλλά κρατούν στη χούφτα τους μια χεριά δαφνόφυλλα και πουρναρόφυλλα, που τα πετούν στο τζάκι, μόλις μπούνε και καλημερίσουν. Κι όταν τα φύλλα τα ξερά πιάσουν φωτιά κι αρχίσουν να τρίζουν και να πετάνε σπίθες, εύχονται “Αρνιά, κατσίκια, νύφες και γαμπρούς!”. Μαρτίτσι (Έθιμο Ηπείρου)Παλαιότερα μικροί και μεγάλοι το φορούσαν την παραμονή της 1ης Μαρτίου για να μην τους «πιάσει» ο Μάρτης και τους μαυρίσει! Το μαρτίτσι γίνεται με δύο ή τρία, συνήθως μάλλινα νήματα σαν πλεξούδα, χρώματος λευκού και κόκκινου. Το φορούν στον καρπό ενός χεριού (συνήθως του αριστερού) σαν κομποσκοίνι και το κρατούν μέχρι το Πάσχα. Κατά το έθιμο το μαρτίτσι το καίνε με τη λαμπάδα, τη νύχτα της Αναστάσεως στην εκκλησία.Ιπποδρομίες (έθιμο Μεσολογγίου)Κάθε χρόνο του Αγίου Γεωργίου στο χωριό Άγιος Γεώργιος Μεσολογγίου, αναβιώνει το πατροπαράδοτο έθιμο, των Ιπποδρομιών.Σύμφωνα με το έθιμο, οι κάτοικοι του Αγίου Γεωργίου, και των γειτονικών χωριών για να τιμήσουν τον Αϊ Γιώργη, μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας, πραγματοποιούν Ιπποδρομίες, έξω από το ομώνυμο ξωκλήσι της περιοχής.Τα Χοιροσφάγια (έθιμο Εύβοιας)Τα χοιροσφάγια είναι η σφαγή του «οικόσιτου χοίρου» που γίνεται σε πολλά χωριά της περιοχής μας την παραμονή των Χριστουγέννων. Είναι ένα παλιό έθιμο και θεωρείται σημαντικό γεγονός της ζωής του χωριού τις άγιες μέρες των χριστουγεννιάτικων γιορτών. Επειδή σε παλαιότερες εποχές το χοιρινό κρέας αποτελούσε στα χωριά την κύρια και βασική τροφή των μελών της οικογένειας, η εκτροφή του γουρουνιού γινόταν συστηματικά από τους κατοίκους. Επιδίωκαν δε να ξεπερνά τα 100 κιλά. Το σπάσιμο του ροδιού (έθιμο Πελοποννήσου)Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία και ο νοικοκύρης κρατάει στην τσέπη του ένα ρόδι, για να το λειτουργήσει. Γυρνώντας σπίτι, πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας – δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του – και έτσι να είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι, για να κάνει το καλό ποδαρικό, με το ρόδι στο χέρι. Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη, για να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει: «με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά».Τα παιδιά μαζεμένα γύρω-γύρω κοιτάζουν οι ρώγες, αν είναι τραγανές και κατακόκκινες. Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες, τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος. Τραγούδι Αϊ Γιώργη (Έθιμο Πελοποννήσου)Στη Νεστάνη τιμάται ο Άγιος Γεώργιος, καταμεσής την άνοιξη, στον ίδιο τόπο που γίνονταν οι γιορτές της Μητέρας Δήμητρας και της Σκοτεινής της Κόρης, της Δέσποινας. Με την παραδοσιακή τσιπιανίτικη φορεσιά, με γκλίτσες καταστόλιστες από λουλούδια, χορεύουν όλοι έναν πανάρχαιο κύκλιο χορό τραγουδώντας το τραγούδι του Αϊ Γιώργη. Νομίζει κανείς ότι βρίσκεται σε αρχαία τραγωδία.Λαδένια (έθιμο Κιμώλου)Στην Κίμωλο, κάθε χρόνο οι νοικοκυρές, στις 23 Αυγούστου, φτιάχνουν τη λαδένια η οποία μπαίνει και σερβίρεται στο δημοτικό σχολείο της Κιμώλου.Χριστοπαραμονιάτικη κουλούρα (Έθιμο Ζακύνθου)Όλα ξεκινούν όταν οι νοικοκυρές ζυμώνουν με τον παραδοσιακό τρόπο την κουλούρα. Μέσα σε ξύλινες σκάφες και με τη χρήση αλευριού πολύ καλής ποιότητας,με πολλά αρωματικά βότανα και με αρκετή δόση από καρύδια, σταφίδα, κρασί και λάδι, δημιουργούν ένα υπέροχο ψωμί, αφράτο και εύγευστο. Αυτό το ψωμί, αφού το στολίσουν με πολλά περίτεχνα σχέδια από το ίδιο ζυμάρι και αφού το εμπλουτίσουν με κάποιο χρυσό ή ασημένιο νόμισμα, που το αποκαλούν «ηύρεμα», το ψήνουν σε φούρνο με ξύλα και το διατηρούν ζεστό μέχρι τη βραδινή οικογενειακή ιεροτελεστία, στην οποία παίρνουν μέρος όλα τα μέλη της οικογένειας, Παραμονή Χριστουγέννων, το απόγευμα, η οικογένεια μαζεύεται στο εορταστικό τραπέζι το οποίο φιλοξενεί στο κέντρο του, τη μεγάλη χριστουγεννιάτικη κουλούρα, μια νταμιτζάνα κόκκινο κρασί και τα πιάτα για το βραδινό έδεσμα. Το έδεσμα δεν είναι άλλο από μια μπροκολόσουπα που φτιάχνεται μέσα σε λίγα λεπτά από τις νοικοκυρές και σερβίρεται με λεμόνι, ντόπιες ελιές και κρεμμύδι. Όλα τα φαγητά είναι νηστίσιμα και υγιεινά. Δίπλα από την αναμμένη εστία του σπιτιού βρίσκεται ένα ποτήρι που περιέχει λάδι με κρασί και ένα θυμιατό κάτω από την εικόνα της Παναγίας με το θείο βρέφος. Ο μεγαλύτερος άνδρας της οικογένειας παίρνει τον δίσκο με την κουλούρα στα χέρια του. Πάνω στον δίσκο ακουμπάνε τα χέρια τους όλα τα μέλη της οικογένειας. Ο δίσκος με την κουλούρα μεταφέρεται πάνω από τη φωτιά στο αναμμένο τζάκι. Εκεί ο αρχηγός της οικογένειας τη σταυρώνει τρεις φορές και χύνει πάνω της λαδόκρασο, ψάλλοντας το απολυτίκιο «Η Γέννησις σου Χριστέ...». Η νοικοκυρά θυμιατίζει όλο το σπίτι και ένας από τους νεότερους της οικογένειας παίρνει το τουφέκι του σπιτιού και πυροβολεί από το παράθυρο στον αέρα. Τα σμπάρα συμβολίζουν την χαρμόσυνη είδηση ότι στο σπίτι αυτό γεννήθηκε ήδη ο Χριστός. Η ιεροτελεστία κρατά λίγα μόλις λεπτά και μετά αρχίζουν οι ευχές. Η κουλούρα επιστρέφει στο τραπέζι κι εκεί ο αρχηγός της οικογένειας αρχίζει να κόβει τα κομμάτια. Το πρώτο ανήκει στον Χριστό, το δεύτερο στον φτωχό, το τρίτο στο σπίτι και μετά στα μέλη της οικογένειας στα οποία διανέμεται κατά σειρά ηλικίας. Το ενδιαφέρον όλων στρέφεται πλέον στον τυχερό του σπιτιού. Σε αυτόν δηλαδή που θα τύχει το κομμάτι με το «ηύρεμα». Αυτός θα είναι -λένε οι παραδόσεις - ο τυχερός για τους μήνες που θα ακολουθήσουν μέχρι τα επόμενα Χριστούγεννα. Μετά και από αυτήν τη διαδικασία ακολουθούν το δείπνο και οι οινοποσίες. ΒασιλόπιταΗ Βασιλόπιτα αποτελεί το κατεξοχήν Πρωτοχρονιάτικο έθιμο μας. Είναι ένα έθιμο που το συναντάμε σε ολόκληρο τον Ελλαδικό χώρο με αρκετές βέβαια παραλλαγές που έχουν να κάνουν κυρίως με τη σύστασή της.Έτσι σε κάποια μέρη είναι κέικ ή τσουρέκι, σε άλλα αλμυρή ή γλυκιά πίτα με φύλλα ενώ σε κάποια άλλα είναι ψωμί σαν το Χριστόψωμο. Κοινό στοιχείο πάντως της διακόσμησης είναι ένας σταυρός και η αναγραφή του έτους. Σε όλες πάντως τις περιπτώσεις η Βασιλόπιτα είναι στρογγυλή και μέσα της κρύβει ένα φλουρί.Στην πλειοψηφία τους οι Έλληνες κόβουν τη βασιλόπιτα αμέσως μετά την αλλαγή του χρόνου. Σε μερικές όμως, περιοχές της Ελλάδας η Βασιλόπιτα κόβεται στο μεσημεριανό τραπέζι, ανήμερα του Αγίου Βασιλείου, την 1η Ιανουαρίου. Όποτε πάντως και αν κοπεί, ακολουθείται το ίδιο εθιμοτυπικό: Ο νοικοκύρης την σταυρώνει τρεις φορές με ένα μαχαίρι και μετά αρχίζει να κόβει τα κομμάτια. Το πρώτο είναι του Χριστού, το δεύτερο της Παναγίας, το τρίτο του Αγίου Βασιλείου, το τέταρτο του σπιτιού και ακολουθούν τα κομμάτια των μελών της οικογένειας με σειρά ηλικίας.
Κατερίνα ΚουβουτσάκηΑριστούχος Καθηγήτρια Κλασικής ΦιλολογίαςΙδρύτρια & Διαχειρίστρια του GLG(Greek Language Glory)
Κατερίνα ΚουβουτσάκηΑριστούχος Καθηγήτρια Κλασικής ΦιλολογίαςΙδρύτρια & Διαχειρίστρια του GLG(Greek Language Glory)
Page updated
Google Sites
Report abuse